Czasami, w samotności gabinetu, siedząc przy blacie pokrytym stosami prac uczniowskich, zadaję sobie pytanie, jak to się stało, że dwa słowa mogą sprawiać tyle problemów. „Przeze mnie” czy „przezemnie”? Gdy rozciera się mgła niepewności, odpowiedź jest oczywista – pisownia rozłączna, „przeze mnie”. Ale dlaczego?
Przyimek i jego tajemnice
Powszechne zawahanie wynika z tego, co w przyimkach najbardziej ulotne. „Przeze mnie” to związek przyimka z zaimekiem, konstrukcja językowa jak most między dwoma brzegami – przyimkiem „przez”, do którego czasem dorzucamy „e” jak kamień węgielny, oraz zaimek „mnie”, który jak podróżnik zawsze zajmuje miejsce obok.
Zobacz, jak piszemy: Na pewno czy napewno
Przeze mnie – skąd wątpliwości?
Wspomniane „przeze” to relikt językowy, staropolska forma przyimka, której używaliśmy, gdy jer jeszcze w słowach mieszkał. Zmieniał się język, jer się ulotnił, ale „przeze mnie” jakoś przetrwało. Gdy popadam w refleksje, przypominam sobie, jak uczniowie walczą z tymi formami. Czasem to przezemnie, inne razy – przeze mne. W ich błędach widzę historię polszczyzny, walkę z konwencją i szukanie sensu w starych formach.
Stare formy w nowoczesnym języku
„Przeze” to jedyna przystań, którą przyimek ten znalazł w nowoczesnym języku. Jest jak zabytek wśród nowoczesnych bloków, trochę niezręcznie się czuje, ale ma swój urok i historię. Warto jednak pamiętać, że to nie tylko relikt, ale też przypomnienie, że nasz język ma korzenie głębokie jak stare drzewa.
Zapamiętajmy razem: „przeze mnie”
Zastanówmy się nad pamięcią słów. Jak zapamiętać poprawną formę? To proste jak poranek na łonie natury. Wystarczy przypomnieć sobie wyrażenia, w których nie mamy wątpliwości – „przez ciebie”, „przez niego”. Zawsze rozdzielnie, zawsze wyraźnie. Gdy o tym myślę, uśmiecham się, pamiętając, jak pewnego razu uczennica z przejęciem napisała „przezimnie” – twór godny poety, choć ortograficznie błędny.
Nauczycielskie anegdoty
Ile razy widziałem „przezemnie” w pracach uczniów, tyle razy pamiętałem, że każdy błąd to krok do nauki. „Nie przezemnie to się stało” – pisał kiedyś uczeń, gdy opowiadał o zdarzeniu z wakacji. Wtedy to wiedziałem, że potrzebujemy tych chwil, by się uczyć i pamiętać. Język to morze, a każde słowo to fala – niektóre delikatne, inne potężne, ale wszystkie ważne.
Zobacz, jak piszemy: Tempo czy tepo
„Przeze mnie” – pewna jak przypływ
Bądźmy pewni, jak fala uderza o brzeg – „przeze mnie” to forma poprawna, godna używania, uczenia się i zapamiętywania. Niech będzie jak latarnia morska dla tych, co w językowych ciemnościach szukają drogi. Kiedy piszemy „przeze mnie”, stajemy się częścią historii, tkaczy wielkiego gobelinu, jakim jest polszczyzna.
Na koniec, myśląc o tych wszystkich, którzy błądzą w ortograficznych zawiłościach, wysyłam w świat ten tekst. Niech będzie przewodnikiem, niech rozwiewa wątpliwości i pomaga znaleźć drogę w labiryncie polskiego języka.
