Kontakt z innymi nie zawsze idzie po naszej myśli. Starając się komunikować, niechcący prowadzimy do konfliktów. Nie możemy dogadać się tak, jakbyśmy tego pragnęli. Nawet z tymi, którzy są nam bliscy, mamy trudności. Co stoi za tym zjawiskiem i jakie znaczenie mają tu terminy „język żyrafy” i „język szakala”? Przedstawiamy odpowiedź w poniższym tekście.
Komunikacja wolna od agresji czyli Porozumienie bez przemocy
Chociaż wielokrotnie podkreślamy, porozumienie bywa nam obce. Często zapominamy o kluczowych elementach konwersacji, które mogą łagodzić napięcia, używając jednocześnie słów nacechowanych agresją – zarówno w stosunku do innych, jak i do nas samych.
Marshall B. Rosenberg jest autorem „Porozumienie bez przemocy„, w której analizuje ten problem. Prezentuje on, jak skutecznie rozmawiać tak, by odnosić korzyści, nawet jeśli otaczające nas okoliczności są trudne i wydają się beznadziejne.
Nie wszyscy rozumieją istotę komunikacji wolnej od agresji. Mylnie sądzą, że chodzi wyłącznie o unikanie przemocy fizycznej. W rzeczywistości jest znacznie głębiej. Należy pamiętać, że agresja nie objawia się tylko przez działanie fizyczne, ale także przez słowa, które mogą ranić.
Prawdziwa komunikacja wolna od przemocy i agresji opiera się na klarownym wyrażaniu własnych potrzeb i emocji, dążeniu do wzajemnego zrozumienia, unikaniu pochopnych ocen, a nie tylko na rozmowie pozbawionej fizycznego nacisku.
Język żyrafy i szakala
W analizach dotyczących jęzku bez przemocy, Marshall B. Rosenberg definiuje dwa modele komunikacji, symbolizowane przez dwie istoty – żyrafę i szakala. Co za tym stoi? Jakie tajemnice kryją się za terminami „język żyrafy” i „język szakala” w kontekście dialogu?
Język żyrafy – język empatii
Żyrafa, ze swoją długą szyją umożliwiającą jej spojrzenie z innej perspektywy i potężnym sercem, bijącym najmocniej w królestwie ssaków. Wielkie serce żyrafy stało się symbolem języka pełnego empatii. Stąd też żyrafa stała się ikoną empatycznej komunikacji.
Kiedy siedzisz na dole w budynku i jedynie patrzysz na ciemne ściany otaczających budynków, możesz czuć się przytłoczony i bez perspektyw. Ale ktoś z góry, z wyższego piętra, zobaczy coś więcej – drzewa za murami, majestatyczne góry, złoty zachód słońca – i dostrzeże piękno, które umknęło Twojemu wzrokowi. Analogicznie funkcjonuje długa szyja żyrafy. Ten, kto korzysta z jej języka, pragnie rozszerzyć swoje widoki, dostrzec więcej, podnieść się wyżej.
Język żyrafy to sposób komunikacji, w którym staramy się być wrażliwi, pełni zrozumienia, bezstronni. Wyrażamy się z naszego punktu widzenia, mówimy o naszych uczuciach bez uogólnień, unikając sformułowań typu „wszyscy robią tak”. W języku żyrafy dąży się do zrozumienia uczuć innych, aby na nie reagować, ale jednocześnie nie jest krytyczna ani pochopna w swoich sądach.
Język szakala
W świecie komunikacji, gdzie żyrafa jest symbolem empatii, język szakala stanowi jej kontrast. Język szakala nie budzi zaufania.
Język szakala skłania się ku krytykanctwu. Chce narzucić własne zdanie, oczekuje, by wszyscy podzielali jego wizję i realizowali jego woli. Nie interesuje go otwarta rozmowa; dąży do dominacji. Uszy szakala nastawione w kierunku wewnętrznym. Dlatego mówimy, że szakal odbieraja słowa innych jako osąd, atak, wyrzut. Ujawnia swoje pragnienia i oczekuje, że zostaną spełnione. Język szakala charakteryzuje się krytyką, generalizacjami. Użytkownik tego języka nie owija w bawełnę, bywa bezwzględny i skupia się nie na sytuacji, lecz na osobie, którą atakuje.
Słowa, które często pojawiają się w mowie szakala to: „Zawsze tak robisz…”, „Nigdy nie…”, „Wszyscy twierdzą…”, „Popełniasz błąd…”, „Nie dokładasz starań…”, „Powinieneś…”.
Język żyrafy i szakala przykłady – którym językiem się posługujesz
Którym językiem się porozumiewasz? Często używamy mowy zarówno żyrafy, jak i szakala, kierując się okolicznościami, w których się odnajdujemy. Nie rzadko bywa, że jesteśmy jednocześnie zarówno żyrafą, jak i szakalem w stosunku do samego siebie.
Wyobraź sobie sytuację: twój współtowarzysz powraca z pracy. Ty jesteś w mieszkaniu, atakowany przez chorobę. On dostrzega, że mimo że byłeś w domu cały dzień, nie zrobiłeś zakupów ani obiadu. Bezwzględnie ci zarzuca, językiem szakala: Znowu lodówka jest pusta, jestem wygłodniały, nigdy nic nie robisz w tym mieszkaniu!
W takim momencie, żyrafa mógłby powiedzieć: Smuci mnie, kiedy tak reagujesz. Na co dzień dokładam starań, by gotować i robić zakupy, ale dzisiaj choruję i źle się czuję, stąd nie opuszczałam mieszkania. Prosiłbym, byś dał mi znać wcześniej, wtedy mogłabym coś przyrządzić albo zamówić.
Natomiast szakal, który budzi się w nas, mógłby rzec: Naprawdę nie leniuchuję, tylko jestem chory. Choć raz mógłbyś się zająć kimś innym, zamiast tylko sobą.
Niewątpliwie bardziej prawdopodobny jest wybuch kłótni w tym drugim scenariuszu. Jednak może być tak, że mimo użycia języka żyrafy, druga osoba nadal będzie prowokować. W takiej sytuacji ważne jest zachowanie spokoju i komunikowanie się na poziomie uczuć, unikając ocen.
Składniki komunikacji
Kluczowe składniki komunikacji niewerbalnej według tego myśliciela:
- Obserwacja
- Emocje
- Definiowanie potrzeb
- Konkretne żądania
Obserwacja W analizie Larssona, obserwacja byłaby niezwykle precyzyjna, niemal chirurgiczna. Konieczność spostrzegania faktów, nie dodając do nich osobistych interpretacji, byłaby tu priorytetem. To obiektywna analiza sytuacji, odcięta od wszelkich uprzedzeń.
Przykład:
Oceniasz: Zawsze zostawiasz brudne naczynia. Analiza: Nie zmyłeś talerzy ani wczoraj, ani dzisiaj.
Oceniasz: Zawsze popełniasz błędy w swojej pracy. Analiza: W twoim raporcie znalazł się błąd, który muszę skorygować przed przekazaniem go dyrektorowi.
Emocje Po dokładnej obserwacji należy wyrazić własne uczucia. U Larssona byłby to moment przełomowy, w którym postać musi stawić czoła swoim lękam, wątpliwościom, ale także pasji.
Przykład:
Nie mów: Wydaje mi się, że unikasz rozmowy ze mną. Powiedz: Czuję się zaniedbana i przygnębiona, kiedy milczysz mijając mnie czy ignorując moje wiadomości.
Nie mów: Nikt nie chce z nim współpracować. Powiedz: Czuję niepokój i obawę przed pracą z nim. Jego zachowanie podczas ostatniego spotkania było dla mnie zastraszające.
Definiowanie potrzeb Jasno wyrażone potrzeby są kluczem do porozumienia. Mówienie o tym, czego naprawdę oczekujemy, unikając zarzutów i oskarżeń, to konieczność.
Przykład:
Nie mów: Znowu nie posprzątałeś. Powiedz: Po dniu w pracy jestem wyczerpana. Potrzebuję, abyś również brał udział w domowych obowiązkach i pomógł mi w sprzątaniu.
Nie mów: Nie zainteresowałeś się tym, co ważne. Powiedz: Odczuwam frustrację, ponieważ nie zapoznałeś się z nowymi wytycznymi. Potrzebuję twojego wsparcia, abyśmy mogli wspólnie realizować zadania.
Konkretne żądania Wyrażanie się jasno i konkretnie jest kluczem do zrozumienia.
Przykład:
Nie mów: Pomóż w domu. Powiedz: Czuję się wykończony. Czy mógłbyś zająć się dziś myciem podłóg?
Nie mów: Popraw ten raport. Powiedz: Zauważyłam kilka błędów w twoim raporcie. Proszę, skoryguj je i przekaż mi, żebym mogła sprawdzić przed wysyłką do przełożonego.
Porozumienie niewerbalne to prawdziwa sztuka. Choć może wydawać się skomplikowane, warto je kultywować, by unikać nieporozumień i zbliżyć się do innych. Tak jak Larsson w swoich powieściach analizował skomplikowane relacje międzyludzkie, tak każdy z nas może stać się ekspertem w dziedzinie komunikacji.
